Cà phê từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực toàn cầu. Với hương thơm đặc trưng và khả năng kích thích tinh thần, thức uống này được hàng triệu người lựa chọn để khởi đầu ngày mới.
Trong những năm gần đây, xu hướng tiêu thụ cà phê không còn giới hạn ở hình thức truyền thống là cà phê nóng mà đã mở rộng sang cà phê lạnh – một lựa chọn phổ biến đặc biệt trong thời tiết nóng ẩm. Câu hỏi đặt ra là: giữa cà phê nóng và cà phê lạnh, đâu là sự lựa chọn tối ưu cho sức khỏe?
Sự khác biệt trong quy trình pha chế
Cà phê nóng và cà phê lạnh tuy đều bắt nguồn từ cùng một loại hạt, nhưng quá trình chiết xuất và phương pháp pha chế lại hoàn toàn khác nhau, dẫn đến sự khác biệt về hương vị, hàm lượng dưỡng chất và phản ứng sinh lý trong cơ thể sau khi tiêu thụ.
Cà phê nóng được pha bằng cách đổ nước sôi lên bột cà phê, cho phép nhiệt độ cao chiết xuất toàn bộ tinh dầu, polyphenol và hợp chất hòa tan có trong hạt. Phương pháp này thường chỉ mất vài phút và mang lại ly cà phê đậm đà, nóng hổi với hương thơm mạnh mẽ.
Ngược lại, cà phê lạnh thường được pha theo hai cách chính: pha lạnh (cold brew) hoặc pha nóng rồi làm lạnh. Cold brew được thực hiện bằng cách ngâm cà phê xay trong nước lạnh từ 8 đến 24 giờ, sau đó lọc lấy nước cà phê. Cách pha này tạo nên hương vị nhẹ nhàng, ít chua, ít đắng và có thể bảo quản trong tủ lạnh nhiều ngày mà không bị biến đổi mùi vị.
Khác biệt về hương vị và cảm quan
Cà phê nóng mang đến trải nghiệm hương vị phong phú và sâu sắc hơn nhờ vào sự hỗ trợ của nhiệt độ cao trong việc chiết xuất các hợp chất thơm. Hương cà phê lan tỏa mạnh mẽ, vị đậm đà và hậu vị thường kéo dài, đặc biệt phù hợp trong thời tiết lạnh hoặc những buổi sáng cần sự tỉnh táo.
Trong khi đó, cà phê lạnh có xu hướng nhẹ nhàng hơn, ít axit và dịu vị, nhờ quá trình chiết xuất chậm ở nhiệt độ thấp. Thức uống này thích hợp với những người không ưa vị đắng mạnh và mong muốn cảm giác mát lạnh sảng khoái trong những ngày oi bức.
Hàm lượng caffeine trong mỗi loại cà phê phụ thuộc vào cách pha, tỷ lệ cà phê so với nước, cũng như thời gian chiết xuất. Thông thường, cà phê lạnh pha theo phương pháp cold brew có thể chứa nhiều caffeine hơn do thời gian ngâm dài hơn, tuy nhiên nếu được pha loãng để uống, hàm lượng caffeine có thể giảm.
Cà phê nóng, khi pha theo phương pháp truyền thống, có khả năng giải phóng caffeine nhanh hơn do nhiệt độ cao. Tuy nhiên, mức caffeine cuối cùng còn phụ thuộc vào loại hạt sử dụng (Arabica hay Robusta) và tỷ lệ pha.
Việc kiểm soát lượng caffeine tiêu thụ hàng ngày rất quan trọng. Theo khuyến nghị của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), người trưởng thành khỏe mạnh nên giới hạn lượng caffeine ở mức tối đa 400mg mỗi ngày – tương đương với khoảng 4 đến 5 tách cà phê thông thường.
Lợi ích sức khỏe của cà phê nóng và lạnh
Cà phê nóng thường được đánh giá cao về khả năng cung cấp chất chống oxy hóa. Nghiên cứu của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ cho thấy cà phê nóng chứa nhiều polyphenol và axit chlorogenic – những hợp chất có vai trò quan trọng trong việc giảm viêm, trung hòa gốc tự do và hỗ trợ phòng ngừa các bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường type 2 và ung thư.
Ngoài ra, việc tiêu thụ cà phê nóng trong thời tiết lạnh còn mang lại cảm giác ấm áp, hỗ trợ cải thiện tâm trạng, giảm căng thẳng và nâng cao sự tỉnh táo về mặt tinh thần. Hương thơm đặc trưng của cà phê nóng cũng được chứng minh có thể kích hoạt các vùng não liên quan đến cảm xúc tích cực.
Cà phê lạnh, với đặc tính ít chua và êm dịu hơn, được xem là lựa chọn phù hợp hơn với những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm hoặc dễ bị trào ngược dạ dày. Do có thể chứa hàm lượng caffeine thấp hơn (nếu được pha loãng), cà phê lạnh cũng phù hợp với những người cần hạn chế tiêu thụ chất kích thích, đặc biệt là vào buổi chiều hoặc tối.
Một số nghiên cứu sơ bộ còn cho thấy cà phê lạnh khi pha đúng kỹ thuật có thể giữ được các hợp chất chống oxy hóa tương tự như cà phê nóng, mặc dù nồng độ có thể thấp hơn đôi chút. Ngoài ra, cà phê lạnh còn có ưu điểm về khả năng bảo quản và tiện lợi khi sử dụng trong cuộc sống hiện đại.
Mặc dù cà phê mang lại nhiều lợi ích, việc lạm dụng caffeine vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe. Các triệu chứng phổ biến do tiêu thụ quá mức caffeine bao gồm mất ngủ, lo âu, hồi hộp, tim đập nhanh, khó tiêu, đau đầu và cảm giác bồn chồn.
Đặc biệt, những người mắc bệnh tim mạch, phụ nữ đang mang thai, đang cho con bú hoặc người có rối loạn lo âu nên thận trọng khi tiêu thụ cà phê, dù ở bất kỳ hình thức nào. Trong những trường hợp này, cần tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để có hướng dẫn cụ thể về liều lượng và thời điểm sử dụng.
Nên chọn loại cà phê nào?
Việc lựa chọn giữa cà phê nóng và cà phê lạnh nên dựa trên mục tiêu sức khỏe, điều kiện khí hậu và thói quen cá nhân. Nếu ưu tiên khả năng chống oxy hóa mạnh, trải nghiệm hương vị sâu sắc và cảm giác thư giãn trong không gian tĩnh lặng, cà phê nóng là lựa chọn lý tưởng. Ngược lại, với lối sống năng động, cần sự tiện lợi, đặc biệt trong những ngày thời tiết oi bức, cà phê lạnh lại trở thành lựa chọn linh hoạt và dễ sử dụng.
Điều quan trọng là duy trì lượng tiêu thụ phù hợp và tránh phụ thuộc quá mức vào caffeine như một công cụ duy nhất để duy trì năng lượng. Kết hợp cà phê với một chế độ ăn cân bằng, ngủ đủ giấc và lối sống lành mạnh sẽ tối ưu hóa lợi ích của thức uống này đối với sức khỏe.
Ths. Ngọc Ánh – Phòng khám chuyên khoa dinh dưỡng VIAM
