Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ của bệnh đái tháo đường type 2

Bệnh đái tháo đường type 2, trước đây được gọi là bệnh đái tháo đường khởi phát ở tuổi trưởng thành, chiếm tới 95% các trường hợp đái tháo đường và phần lớn là kết quả của bệnh béo phì và lười vận động. Tuy nhiên, có những nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác góp phần gây ra bệnh đái tháo đường type 2.

Bài viết này giải thích bệnh đái tháo đường type 2 là gì và mô tả bảy yếu tố phổ biến có thể làm tăng nguy cơ mắc căn bệnh hiện đang ảnh hưởng đến hơn 34 triệu người lớn và trẻ em ở Mỹ.

Bệnh đái tháo đường type 2 là gì?

Bệnh đái tháo đường type 2 là một loại bệnh đái tháo đường đặc trưng bởi lượng đường trong máu cao, kháng insulin và thiếu insulin tương đối.

Glucose là dạng năng lượng chính của cơ thể và insulin là hormone được sản xuất bởi tuyến tụy giúp điều chỉnh lượng glucose trong máu. Khi mức insulin thấp hoặc cơ thể không đáp ứng với tác động của insulin (kháng insulin), lượng đường trong máu có thể tăng ngoài tầm kiểm soát.

Tham khảo: Gói khám dinh dưỡng cho người bệnh tiểu đường.

Theo thời gian, mức đường huyết cao liên tục, được gọi là tăng đường huyết, có thể làm hỏng mạch máu, dây thần kinh, thận, mắt, da, não và các cơ quan khác. Bệnh đái tháo đường type 2 thường được coi là một bệnh lối sống, nhưng tiền sử gia đình và di truyền cũng đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh

Các yếu tố nguy cơ về lối sống

Trong khi một số người dễ mắc bệnh đái tháo đường type 2 do di truyền thì lối sống đóng vai trò chủ yếu trong việc khởi phát bệnh. Việc có yếu tố di truyền đối với bệnh đái tháo đường type 2 không có nghĩa là bạn sẽ mắc bệnh này. Những lựa chọn bạn thực hiện đối với chế độ ăn uống và tập thể dục cuối cùng có thể xác định xem bạn có mắc bệnh hay không.

Ăn kiêng, tập thể dục và béo phì

Yếu tố nguy cơ số một của bệnh đái tháo đường type 2 là thừa cân hoặc béo phì. Một người được coi là thừa cân khi chỉ số khối cơ thể (BMI) của họ trên 25 và béo phì khi BMI của họ trên 30. Ngày nay, hơn 140 triệu người lớn và hơn 14 triệu trẻ em ở Hoa Kỳ bị béo phì.

Tham khảo: 10 loại trái cây có hàm lượng đường huyết thấp cho bệnh tiểu đường.

Triệu chứng chính của bệnh béo phì là cơ thể thừa mỡ, làm tăng hàm lượng axit béo trong máu. Khi các chất béo này tích tụ trong gan, chức năng của gan ngày càng bị suy giảm. Và, một trong những chức năng chính của nó là sản xuất và lưu trữ glucose. Béo phì làm khởi phát tình trạng kháng insulin, do đó, góp phần khởi phát bệnh đái tháo đường type 2.

Các yếu tố nguy cơ gây béo phì và thừa cân bao gồm:

• Tiêu thụ quá nhiều calo
• Tiêu thụ dư thừa chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa
• Ăn thực phẩm và đồ uống đã qua chế biến hoặc có đường
• Lười tập thể dục

Thiếu ngủ

Vì những lý do không hoàn toàn rõ ràng, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thiếu ngủ có liên quan đến sự gia tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2.  Người ta cho rằng thiếu ngủ làm tăng sản xuất hormone căng thẳng cortisol.

Mặc dù cortisol có thể giúp bạn tỉnh táo, nhưng quá nhiều cortisol có thể làm giảm sản xuất insulin cũng như phản ứng của cơ thể với insulin. Do đó, thiếu ngủ mãn tính được một số người coi là một yếu tố nguy cơ góp phần gây ra bệnh đái tháo đường type 2.

Tuổi tác

Càng lớn tuổi, nguy cơ kháng insulin và đái tháo đường type 2 càng tăng. Đó là do những thay đổi liên quan đến lão hóa đối với tuyến tụy làm giảm khả năng sản xuất và tiết insulin. Tế bào gan cũng có thể trở nên kém nhạy cảm hơn với insulin và ít có khả năng điều chỉnh lượng đường trong máu.

Bệnh đái tháo đường type 2 thường ảnh hưởng đến những người trên 45 tuổi, nhưng nhiều trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên đang phát triển bệnh này do thói quen ăn uống và lối sống không lành mạnh.

Di truyền học

Tiền sử gia đình mắc bệnh đái tháo đường type 2 làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc có mẹ hoặc bố mắc bệnh đái tháo đường type 2 có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lên gấp 3 lần. Nhưng không có gì đảm bảo rằng bạn sẽ mắc bệnh.

Cho đến nay, các nhà khoa học đã xác định được hơn 120 đột biến gen liên quan đến bệnh đái tháo đường type 2. Mặc dù vậy, mối quan hệ giữa những đột biến này và nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2 là không nhất quán.

Trên thực tế, có rất ít đột biến gen đơn liên quan đến bệnh đái tháo đường type 2. Hầu hết các trường hợp bệnh thường liên quan đến nhiều đột biến gen và hầu như luôn đi kèm với các yếu tố lối sống như chế độ ăn uống nghèo nàn, lười tập thể dục và béo phì. Do các gia đình có xu hướng có thói quen ăn uống và lối sống giống nhau, mối liên hệ giữa gia đình với bệnh đái tháo đường type 2 được cho là do lối sống ảnh hưởng nhiều hơn là do gen.

Chủng tộc

Chủng tộc cũng có thể dẫn đến nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2 của một người. do sự khác nhau về văn hóa và lối sống cân nặng hoặc tập thể dục.

Theo một nghiên cứu năm 2019 từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường type 2 giữa các nhóm chủng tộc/dân tộc ở Hoa Kỳ đã giảm như sau:

• Người da trắng: 12,1%
• Người Châu Á: 19,1%
• Người da đen: 20,4%
• Người Latin: 22,1%

Các bệnh chuyển hóa khác

Tăng huyết áp và tăng lipid máu (cholesterol cao) là yếu tố nguy cơ nổi bật của nhiều bệnh, bao gồm cả bệnh đái tháo đường type 2. Những vấn đề sức khỏe này không chỉ góp phần vào nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và bệnh thận mãn tính mà còn là yếu tố của hội chứng chuyển hóa.

Hội chứng chuyển hóa là một nhóm của ít nhất ba trong số các vấn đề sức khỏe sau:

• Béo bụng: Được xác định là chu vi vòng eo trên 89cm ở nữ và 101cm ở nam
• Tăng huyết áp: Được định nghĩa là số đo huyết áp tâm thu ổn định từ 140 trở lên hoặc số đo huyết áp tâm trương từ 90 trở lên
• Tăng đường huyết: Được xác định khi mức đường huyết >=7mmol/L khi đói
• Tăng triglycerid máu: Được xác định là nồng độ triglycerid trong máu lớn hơn 11mmol/L khi đói
• Mức độ lipoprotein mật độ cao (HDL) thấp: dưới 2.2 mmol/L

Các nghiên cứu cho thấy hội chứng chuyển hóa làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2 gấp 5 lần so với những người không mắc hội chứng chuyển hóa.

Lưu ý

Một số yếu tố nguy cơ của bệnh đái tháo đường như tiền sử gia đình và yếu tố di truyền có thể nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn, nhưng vẫn còn nhiều điều bạn có thể làm để giúp kiểm soát lượng đường trong máu và ngăn ngừa bệnh tiến triển.

Lối sống lành mạnh chính là chìa khóa của việc kiểm soát đường huyết. Bạn có thể thăm khám dinh dưỡng để biết chính xác bạn đang nhận được nhiều chất xơ, chất béo lành mạnh và các chất dinh dưỡng phù hợp, đồng thời tìm một huấn luyện viên cá nhân để giúp bạn có được một chế độ thể dục phù hợp với khả năng của mình. Và đừng quên ngủ nhiều và tránh căng thẳng, vì căng thẳng cũng có thể đóng một vai trò trong việc giữ cân bằng lượng đường trong máu.

Hãy đến với Phòng khám Chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM để được chuyên gia tư vấn chế độ ăn khoa học và sinh hoạt hợp lý để giúp cơ thể luôn khỏe mạnh bạn nhé! Mọi thông tin xin liên hệ Hotline: 0935.18.3939 hoặc nhắn tin tới Fanpage.

BS. Hoài Thu

Phòng khám Chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM

Theo Verywell Health