9 chức năng của protein quan trọng trong cơ thể

Protein rất quan trọng đối với sức khỏe. Trên thực tế, cái tên protein  xuất phát từ tiếng Hy Lạp proteos , có nghĩa là “chính” hoặc “vị trí đầu tiên”.

Protein được tạo thành từ các axit amin liên kết với nhau để tạo thành chuỗi dài. Bạn có thể coi protein như một chuỗi hạt, trong đó mỗi hạt là một axit amin. Có 20 loại axit amin giúp hình thành hàng nghìn loại protein khác nhau trong cơ thể bạn.

>> Tham khảo: Top 10 phòng khám dinh dưỡng uy tín cho trẻ TỐT NHẤT tại Hà Nội

Protein tham gia vào hầu hết các chức năng  trong tế bào và thực hiện nhiều công việc khác nhau. Dưới đây là 9 chức năng quan trọng của protein trong cơ thể bạn:

1. Tăng trưởng và duy trì các mô

Cơ thể bạn cần protein để phát triển và duy trì các mô. Tuy nhiên, các protein trong cơ thể bạn luôn ở trong tình trạng luân chuyển liên tục. Trong những trường hợp bình thường, cơ thể bạn phá vỡ cùng một lượng protein mà nó sử dụng để xây dựng và sửa chữa các mô.

Trong một số trường hợp cơ thể phân hủy nhiều protein hơn mức có thể tạo ra, do đó làm tăng nhu cầu của cơ thể bạn. Điều này thường xảy ra khi bạn bị bệnh, trong khi mang thai và khi cho con bú. Những người đang hồi phục sau chấn thương hoặc phẫu thuật, người lớn tuổi và vận động viên cũng cần nhiều protein hơn.

2. Nguyên nhân các phản ứng sinh hóa

Enzyme được cấu tạo từ protein tham gia hỗ trợ hàng nghìn phản ứng sinh hóa diễn ra bên trong và bên ngoài tế bào của bạn. Cấu trúc của các enzym cho phép chúng kết hợp với các phân tử khác bên trong tế bào được gọi là chất nền, xúc tác các phản ứng cần thiết cho quá trình trao đổi chất của bạn

Các enzym cũng có thể hoạt động bên ngoài tế bào, như các enzym tiêu hóa như lactase và sucrase, giúp tiêu hóa đường. Một số enzym cần thêm sự kết hợp của các vitamin hoặc khoáng chất, để phản ứng xảy ra.

Enzyme tham gia vào một số chức năng của cơ thể bao gồm:

• Tiêu hóa
• Sinh năng lượng
• Đông máu
• Co cơ.

Sự thiếu hụt hoặc không hoạt động đúng chức năng của các enzym có thể dẫn đến nguy cơ bệnh tật cho cơ thể.

3. Hoạt động như một nội tiết tố tham gia điều hòa các quá trình trong cơ thể

Một số protein là kích thích tố, hormone nội tiết tham gia hỗ trợ điều tiết các phản ứng giữa các tế bào, mô và cơ quan của bạn. Mô hoặc tuyến nội tiết sẽ tiết ra các hormone nội tiết, sau đó được vận chuyển trong máu của bạn đến các mô hoặc cơ quan đích, nơi chúng liên kết với các thụ thể protein trên bề mặt tế bào.

Nội tiết tố có thể được nhóm thành ba loại chính:

• Protein và peptit: Chúng được tạo ra từ các chuỗi axit amin, từ vài đến vài trăm.
• Steroid: Chúng được làm từ cholesterol chất béo. Các hormone sinh dục, testosterone và estrogen, đều dựa trên steroid.
• Amin: Chúng được tạo ra từ các axit amin riêng lẻ tryptophan hoặc tyrosine, giúp tạo ra các hormone liên quan đến giấc ngủ và sự trao đổi chất.

Protein và polypeptide tạo nên hầu hết các hormone của cơ thể bạn. Có thể kể đến một số hormone quan trọng như:

• Insulin: Báo hiệu sự hấp thụ glucose hoặc đường vào tế bào.
• Glucagon: Báo hiệu sự phân hủy glucose dự trữ trong gan.
• hGH (hormone tăng trưởng của con người): Kích thích sự phát triển của các mô khác nhau, bao gồm cả xương.
• ADH (hormone chống bài niệu): Báo hiệu cho thận tái hấp thu nước.
• ACTH (hormone vỏ thượng thận): Kích thích giải phóng cortisol, một yếu tố quan trọng trong quá trình trao đổi chất.

4. Xây dựng cấu trúc cho tế bào

Một số protein có dạng sợi và cung cấp cho các tế bào và mô độ cứng. Những protein này bao gồm keratin, collagen và elastin, giúp hình thành khung liên kết của các cấu trúc nhất định trong cơ thể bạn.

• Keratin là một loại protein cấu trúc được tìm thấy trong da, tóc và móng tay của bạn.
• Collagen là loại protein dồi dào nhất trong cơ thể và là protein cấu trúc của xương, gân, dây chằng và da
• Elastin linh hoạt hơn collagen vài trăm lần. Độ đàn hồi cao của nó cho phép nhiều mô trong cơ thể bạn trở lại hình dạng ban đầu sau khi kéo căng hoặc co lại, chẳng hạn như tử cung, phổi và động mạch của bạn.

5. Duy trì độ pH thích hợp

Protein đóng một vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh nồng độ axit và bazơ trong máu và các dịch thể. Sự cân bằng giữa axit và bazơ được đo bằng thang pH. Nó nằm trong khoảng từ 0 đến 14, với 0 là axit cao nhất, 7 trung tính và 14 là kiềm nhất .

Các hệ đệm cho phép cơ thể bạn duy trì phạm vi pH bình thường. Độ pH không đổi là cần thiết, vì ngay cả một sự thay đổi nhỏ về độ pH cũng có thể gây hại hoặc có khả năng gây chết người

Một cách cơ thể bạn điều chỉnh độ pH là nhờ protein. Một ví dụ là hemoglobin, một loại protein tạo nên các tế bào hồng cầu. Hemoglobin liên kết với một lượng nhỏ axit, giúp duy trì giá trị pH bình thường trong máu của bạn. Các hệ thống đệm khác trong cơ thể bạn bao gồm phosphate và bicarbonate.

6. Cân bằng chất lỏng

Protein điều chỉnh các quá trình của cơ thể để duy trì sự cân bằng chất lỏng.

Albumin và globulin là các protein trong máu giúp duy trì sự cân bằng chất lỏng trong cơ thể bằng cách thu hút và giữ nước. Nếu bạn không ăn đủ protein, nồng độ albumin và globulin sẽ giảm xuống. Do đó, những protein này không còn có thể giữ máu trong mạch máu của bạn và chất lỏng đi vào gian bào. Khi chất lỏng tiếp tục tích tụ trong gian bào sẽ gây sưng hoặc phù nề, đặc biệt là ở vùng dạ dày

Đây là một dạng suy dinh dưỡng protein nghiêm trọng được gọi là suy dinh dưỡng thể kwashiorkor, phát triển khi một người tiêu thụ đủ calo nhưng không tiêu thụ đủ protein. Suy dinh dưỡng thể Kwashiorkor hiếm gặp ở các khu vực phát triển trên thế giới và thường xảy ra ở các khu vực thiếu đói.

7. Tăng cường hệ miễn dịch

Protein giúp hình thành các globulin miễn dịch, kháng thể, để chống lại nhiễm trùng. Kháng thể là các protein trong máu giúp bảo vệ cơ thể bạn khỏi những kẻ xâm lược có hại như vi khuẩn và virus.

Khi những yếu tố ngoại lai này xâm nhập vào tế bào của bạn, cơ thể của bạn sẽ sản sinh ra các kháng thể giúp loại bỏ chúng. Nếu không có những kháng thể này, vi khuẩn và virus sẽ tự do sinh sôi và áp đảo và gây bệnh cho cơ thể. Một khi cơ thể bạn đã tạo ra kháng thể chống lại một loại vi khuẩn hoặc vi rút cụ thể, các tế bào của bạn sẽ không bao giờ quên cách tạo ra chúng. Điều này cho phép các kháng thể phản ứng nhanh chóng vào lần tiếp theo khi một tác nhân gây bệnh cụ thể xâm nhập vào cơ thể bạn. Kết quả là, cơ thể bạn phát triển khả năng miễn dịch chống lại các bệnh mà nó tiếp xúc

8. Vận chuyển và lưu trữ chất dinh dưỡng

Các protein vận chuyển mang các chất đi khắp dòng máu của bạn – vào tế bào, ra khỏi tế bào hoặc trong tế bào. Các chất được vận chuyển bởi các protein là các chất dinh dưỡng như vitamin hoặc khoáng chất, đường huyết, cholesterol và oxy.

Ví dụ, hemoglobin là một protein mang oxy từ phổi của bạn đến các mô cơ thể. Chất vận chuyển glucose (GLUT) chuyển glucose đến các tế bào của bạn, trong khi lipoprotein vận chuyển cholesterol và các chất béo khác trong máu của bạn. Mỗi loại protein mang sẽ vận chuyển các chất khác nhau trong cơ thể.

Protein cũng có vai trò dự trữ dinh dưỡng.  Ferritin là một loại protein dự trữ có chức năng lưu trữ sắt. Một loại protein dự trữ khác là casein, là loại protein chính trong sữa giúp trẻ sơ sinh phát triển.

9. Cung cấp năng lượng

Protein có thể cung cấp năng lượng cho cơ thể bạn.

Mỗi gram protein chứa 4 calo, bằng lượng năng lượng mà carbs cung cấp. Chất béo cung cấp nhiều năng lượng nhất, với 9 calo mỗi gram. Tuy nhiên, cơ thể sẽ ưu tiên phân giải sử dụng năng lượng từ carb và chất béo trước, bởi protein còn tham gia vào rất nhiều hoạt động khác của cơ thể. Carb và chất béo phù hợp hơn nhiều để cung cấp năng lượng, vì cơ thể bạn duy trì lượng dự trữ các chất dinh dưỡng này để sử dụng làm nhiên liệu. Hơn nữa, chúng được chuyển hóa hiệu quả hơn so với protein

Trên thực tế, protein cung cấp cho cơ thể bạn rất ít năng lượng trong những trường hợp bình thường. Tuy nhiên, ở trạng thái nhịn ăn (18 – 48 giờ không ăn), cơ thể bạn sẽ phá vỡ cơ xương để các axit amin có thể cung cấp năng lượng cho bạn.

Cơ thể của bạn cũng sử dụng các axit amin từ cơ xương bị phân hủy nếu lượng carbohydrate dự trữ thấp. Điều này có thể xảy ra sau khi tập thể dục mệt mỏi hoặc nếu bạn không tiêu thụ đủ calo nói chung

Chính bởi những tác dụng đó nên việc bổ sung protein cho cơ thể là điều rất cần thiết, dưới đây là những lời khuyên về việc bổ sung và ăn đa dạng các thực phẩm cung cấp protein lành mạnh cho cơ thể đến từ các bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng của phòng khám chuyên khoa dinh dưỡng VIAM:

• Đối với người trưởng thành cần ăn đủ 2-3 đơn vị thực phẩm cung cấp protein. 1 đơn vị protein tương đương với:
• • 65g thịt nạc nấu chín (khoảng 90-100g thịt sống)
  • 80g thịt nạc gia cầm nấu chín (100g sống)
  • 100g thịt cá nấu chín (khoảng 115g sống)
  • 2-3 quả trứng (120g)
  • 150g các loại đậu nấu chín
  • 170g đậu phụ
  • 30g các loại hạt không muối (hạnh nhân, óc chó…).
• Luôn ưu tiên thịt nạc, thịt gia cầm và trứng. Loại bỏ phần mỡ và phần da của thịt.
• Ăn thủy hải sản 2 lần mỗi tuần. Ưu tiên lựa chọn các loại cá giàu omega-3 như cá hồi, cá trích…
• Ăn nhiều protein thực vật hơn như các loại đậu đỗ, đậu phụ, các loại hạt. Nhóm thực phẩm này giàu chất xơ và ít chất béo bão hòa có hại.
• Hạn chế các đồ chiên, rán, nướng. Thay vào đó nên lựa chọn các phương pháp chê biến như hấp, luộc để vẫn giữ được độ tươi ngon và dinh dưỡng cho món ăn.
• Luôn ưu tiên thực phẩm tươi sống là các thực phẩm chưa qua chế biến nhiệt.

Hãy đến với Phòng khám Chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM để được chuyên gia tư vấn chế độ ăn khoa học và sinh hoạt hợp lý để giúp cơ thể luôn khỏe mạnh bạn nhé! Mọi thông tin xin liên hệ Hotline: 0935.18.3939 hoặc Fanpage Phòng khám Chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM.

BS. Hoài Thu

Phòng khám Chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM

Theo Healthline