Bắt đầu cho trẻ ăn dặm

Khi nào trẻ sẵn sàng ăn dặm?

Bác sỹ khuyến cáo trẻ nhỏ nên bắt đầu ăn dặm vào khoảng 6 tháng tuổi. Vào thời điểm này, trẻ sẽ bắt đầu cần thêm các chất dinh dưỡng không có trong sữa, ví dụ như kẽm và sắt.

Các dấu hiệu cho thấy trẻ đã phát triển đầy đủ và sẵn sàng để ăn dặm bao gồm:

• Trẻ có thể ngồi tốt và giữ vững được đầu cổ khi ngồi
• Có thể dùng miệng giữ được thức ăn và sẵn sàng để nhai
• Có thể cầm nắm đồ ăn và đưa vào mồm
• Tò mò về bữa ăn và sẵn sàng tham gia vào bữa ăn của gia đình

Rất ít trẻ nhỏ muốn ăn dặm trước 6 tháng. Nếu bạn nhận thấy con mình có các dấu hiệu sẵn sàng ăn dặm nhưng trẻ lại chưa đủ 6 tháng, hãy hỏi bác sỹ nhi khoa hoặc bác sỹ dinh dưỡng để có lời khuyên hợp lý.

Ăn dặm truyền thống và ăn dặm tự chỉ huy

Ăn dặm có thể theo 2 phương pháp chính: ăn dặm truyền thống và ăn dặm do trẻ tự chỉ huy. Hoặc có thể phối hợp cả 2 biện pháp này trong trườnghợp trẻ thích hợ cả hai.

Không có khái niệm đúng hay sai khi lựa chọn biện pháp ăn dặm nào. Điều quan trọng là bạn cần biết ưu và nhược điểm của từng biện pháp và lựa chọn biện pháp phù hợp với hoàn cảnh gia đình và nhất là với từng trẻ.

Ăn dăm do trẻ tự chỉ huy

Trong phương pháp này, trẻ được khuyến khích tự ăn ngay từ khi bắt đầu. Bạn có thể cho trẻ làm quen với các thực phẩm bằng cách cắt nhỏ thực phẩm bằng cỡ ngón tay và để trẻ tự ăn, tự khám phá hương vị của từng loại thực phẩm.

Ưu điểm:

• Phương pháp này khuyến khích trẻ độc lập trong ăn uống sớm hơn
• Trẻ sẽ tự quyết định khi nào trẻ no và sẽ ít bị thừa cân hơn nếu áp dụng trong thời gian dài
• Tiết kiệm thời gian phải nấu nướng riêng cho trẻ bởi trẻ có thể cùng tham gia vào bữa cơm của gia đình
• Cả gia đình có thể ăn uống cùng nhau

Nhược điểm

Phương pháp này làm tăng nguy cơ hóc nghẹn. Tuy nhiên, nếu bạn cung cấp các loại thực phẩm phù hợp, thì nguy cơ bị hóc nghẹn của phương pháp ăn dặm tự chỉ huy cũng tương đương như phương pháp ăn dặm truyền thống.

Bên cạnh đó ăn dặm trẻ tự chỉ huy có một số nhược điểm nổi bật như: 

• Khó kiểm soát được lượng thực phẩm trẻ đã ăn
• Ăn dặm tự chỉ huy có thể sẽ khiến gian bếp, bàn ăn của bạn trở nên vô cùng bừa bộn và hỗn loạn
• Ăn dặm tự chỉ huy có thể sẽ khiến bạn khó nhận ra các tình trạng dị ứng thực phẩm vì rất nhiều loại thực phẩm sẽ được cho trẻ làm quen cùng một lúc.

Ăn dặm kiểu truyền thống

Trong phương pháp này, bạn sẽ cho trẻ làm quen lần lượt với các loại thực phẩm. Bạn sẽ bắt đầu bằng các loại thực phẩm thuần và mịn, trước khi cho trẻ làm quen với các loại thực phẩm hỗn hợp và được cắt thái nhỏ, sau đó, trẻ mới được làm quen với các loại thực phẩm được cắt thái bằng ngón tay và cuối cùng trẻ sẽ làm quen với việc cắn từng miếng nhỏ.

Ưu điểm

• Dễ dàng theo dõi lượng thực phẩm mà trẻ đã ăn vào
• Khu vực bàn ăn, phòng bếp của bạn gọn gàng và ngăn nắp hơn

Nhược điểm

• Bạn rất tốn thời gian làm đồ ăn riêng cho trẻ và cho trẻ ăn mỗi bữa
• Sẽ có nguy cơ trẻ bị ăn quá nhiều bởi bạn sẽ không biết khi nào trẻ no và sẽ cố ép cho trẻ ăn thật nhiều.
• Nếu trẻ đã quen với thức ăn có cấu trúc mịn, sẽ rất khó để trẻ làm quen với với các loại thức ăn thô, cứng hơn.

Những thực phẩm đầu tiên

Những thực phẩm đầu tiên mà trẻ làm quen sẽ rất quan trọng để hình thành thói quen ăn uống tốt và để trẻ làm quen với nhiều loại thực phẩm khác nhau. Do vậy, số loại thực phẩm trẻ được làm quen sẽ quan trọng hơn là khối lượng trẻ ăn được bao nhiêu. 

Hãy cố gắng làm cho những bữa ăn đầu tiên của trẻ là một trải nghiệm tích cực và cho trẻ chơi, chạm vào và nếm thử nhiều loại thực phẩm mới. Trong những ngày ăn dặm đầu tiên, trẻ vẫn sẽ nhận được phần lớn chất dinh dưỡng từ sữa mẹ và sữa công thức, nên bạn đừng lo trẻ sẽ bị đói. 

Sau khi bú sữa khoảng 1 tiếng, khi mà trẻ chưa quá mệt mỏi chính là thời điểm tốt để cho trẻ tập ăn dặm. Hãy trộn các loại thực phẩm với một chút sữa mẹ hoặc sữa công thức để trẻ dễ chấp nhận hơn.

Các loại thực phẩm phù hợp với trẻ trong giai đoạn này bao gồm:

• Các loại rau mềm, đã được nấu chín: bông cải xanh, bí xanh, cà rốt, khoai tây, khoai lang, bí đỏ, củ dền, các loại đậu. Những loại thực phẩm này có thể đã được nghiền nhuyễn hoặc cắt nhỏ bằng ngón tay và hấp chín nhừ.
• Các loại trái cây mềm: chuối, xoài, dâu, trái bơ, lê hoặc táo đã nấu chín, mận, đào. Những loại hoa quả này cũng nên nghiền nhuyễn hoặc cắt nhỏ bằng ngón tay.
• Ngũ cốc trộn với sữa mẹ hoặc sữa công thức.

Hãy bắt đầu cho trẻ ăn thử khoảng vài thìa hoặc vài miếng một ngày trong khoảng 1 tuần để xác định xem trẻ muốn ăn nhiều hơn hay ít hơn.

Hãy cho trẻ làm quen các loại thực phẩm mới mỗi ngày, và bạn có thể phối hợp nhiều loại thực phẩm cùng với nhau, ví dụ như trộn bơ với chuối hoặc táo với lê. Mỗi loại thực phẩm nên nhắc lại 1 vài bữa để xác định xem trẻ có bị dị ứng với thực phẩm đó hay không.

Bạn cũng có thể cho trẻ làm quen với việc uống nước ở trong cốc.

Tăng dần các loại thực phẩm cứng

Khi trẻ đã đủ 6 tháng và bắt đầu quen với việc ăn dặm, bạn có thể cho trẻ làm quen với nhiều loại thực phẩm hơn và tăng dần số bữa ăn dặm lên 3 bữa/ngày. Hãy đảm bảo rằng bạn cho trẻ làm quen với nhiều loại thực phẩm với nhiều cấu trúc khác nhau và theo dõi xem trẻ đã no hay chưa.

Bạn có thể bổ sung thêm các thực phẩm như:

• Thịt lợn, thịt gia cầm và cá: đảm bảo những loại thực phẩm này được nấu chín, đủ mềm và loại bỏ toàn bộ xương, da (nếu có).
• Trứng: đảm bảo rằng trứng đã được nấu chín kỹ.
• Các sản phẩm từ sữa nguyên kem: sữa chua trắng và phô mai là những lựa chọn tốt.
• Các loại hạt: đảm bảo rằng các loại hạt đã được nghiền nhỏ hoặc đã được chế biến dưới dạng bơ hạt. Các loại hạt còn nguyên không nên cho trẻ ăn nếu trẻ chưa đủ 5 tuổi. Theo dõi kỹ các phản ứng của trẻ nếu gia đình bạn có tiền sử dị ứng với các loại hạt

Khi trẻ đủ 7-9 tháng, rất nhiều trẻ có thể ăn được 3 bữa ăn dặm mỗi ngày. Cố gắng cho trẻ ăn đủ protein, carbohydrate và chất béo mỗi bữa.

Khi trẻ đủ 9-11 tháng, rất nhiều trẻ đã có thể ăn các loại thức ăn cắt nhỏ. Khi đó, trẻ đã có thể ăn các loại thực phẩm cứng hơn, ví dụ như bánh quy, táo, cà rốt, bánh mỳ…Giai đoạn này, trẻ có thể ăn được khoảng 3 bữa ăn dặm/ngày và cộng thêm một bữa tráng miệng, ví dụ như sữa chua và/hoặc trái cây.

Khi trẻ được 1 tuổi, đa số các trẻ đã có thể ăn được các bữa cùng với gia đình. Trẻ có thể ăn được 3 bữa chính và 2-3 bữa phụ/ngày.

Tuy nhiên, bạn cần nhớ rằng, mỗi trẻ sẽ có một sự phát triển khác nhau, và con bạn có thể sẽ ăn nhiều hoặc ít hơn những trẻ khác, tuỳ theo nhu cầu.

Các loại thực phẩm nên tránh

Mặc dù trẻ nên được làm quen với nhiều loại thực phẩm, nhưng có một số loại thực phẩm nên tránh:

• Mật ong: không nên cho trẻ dưới 12 tháng sử dụng mật ong vì có nguy cơ ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn botulism có trong mật ong.
• Trứng chưa nấu chín: có thể sẽ chứa vi khuẩn Salmonella
• Các sản phẩm từ sữa chưa tiệt trùng: quá trình tiệt trùng sẽ giúp tiêu diệt các loại vi khuẩn trong các sản phẩm từ sữa
• Đồ ăn, thức uống nhiều đường, muối hoặc chế biến quá nhiều: đây là những sản phẩm rất ít dinh dưỡng. Đường có thể sẽ làm hỏng răng của trẻ và thận của trẻ sẽ không xử lý được nếu bữa ăn có quá nhiều muối. Bạn cũng không nên cho quá nhièu muối vào bữa ăn của gia đình.
• Các sản phẩm sữa ít béo: trẻ nhỏ cần nhiều chất béo trong chế độ ăn hơn là người trưởng thành.

Một số mẹo để quá trình ăn dặm thành công hơn

Trẻ nhỏ thường thích vị ngọt hơn, do vậy hãy cố gắng cho trẻ thử ăn rau trước khi ăn trái cây để làm giảm nguy cơ trẻ sẽ từ chối món rau.

Cho trẻ ăn mỗi món một chút, nhưng cho trẻ làm quen với nhiều món. Tránh cho trẻ ăn cùng một thực phẩm lặp đi lặp lại quá nhiều lần. Nếu trẻ không thích một loại thực phẩm nào đó, hãy cố gắng trộn loại thực phẩm đó với một loại thực phẩm khác mà trẻ yêu thích cho đến khi trẻ chấp nhận loại thực phẩm kia.

Không ép trẻ ăn nhiều nếu trẻ không muốn, vì thường thì khi trẻ không ăn nữa nghĩa là trẻ đã no.

Cố gắng cho trẻ tham gia vào các bữa ăn gia đình. Trẻ thường sẽ ăn nhiều hơn khi trẻ thấy mọi người xung quanh cũng ăn.

Bạn có thể cho thức ăn của trẻ vào từng khay hoặc vào từng hộp nhỏ và cho vào ngăn đá nếu không muốn nấu lại hàng ngày. Hãy nhớ ghi rõ ngày bạn cất giữ những thức ăn này trên hộp đựng để đảm bảo rằng thức ăn của trẻ không bị để quá lâu. Những thức ăn này cần được nấu chín kỹ lại khi cho trẻ ăn.

Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM

Theo Healthline