Điều này phức tạp hơn nhiều hơn là việc chuyển hóa nhanh.
Thật là một sự bất công của cuộc đời: có những người phải cân đong đo đếm từng calo ăn vào, lựa chọn kỹ lưỡng từng loại thực phẩm để cố gắng duy trì một cân nặng khỏe mạnh, trong khi những người khác thì ăn hàng tá bánh ngọt, trà sữa mà họ vẫn có cân nặng tương đương. Vậy bí mật nằm ở đâu? Làm thế nào để kiểm soát được cân nặng để không bao giờ tăng cân?
Đó không hề là một câu trả lời đơn giản. Gen, dinh dưỡng và thậm chí là cả hành vi và mức độ của mỗi yếu tố đều góp phần vào tình trạng này.
Một yếu tố quan trọng mà không liên quan gì đến kiểu dáng cơ thể, mức độ chuyển hóa hay một phép màu nào đó: đó chính là sự nhận thức. Rất nhiều người có thể ăn bất cứ thứ gì họ thích mà không tăng cân thực ra lại không ăn nhiều như chúng ta nghĩ. Ví dụ, bạn của bạn có thể ăn kem hàng ngày, đồng nghĩa với mức năng lượng nạp vào đáng kể, nhưng các bữa khác họ lại ăn ít hơn hoặc ít ăn vặt hơn. Hoặc ví dụ như khi ăn pizza, họ ăn chậm, cảm thấy no và dừng ăn chỉ sau 1-2 lát.
Nếu bạn đo lượng calo mà những người ăn không béo nạp vào, họ có thể không ăn nhiều như bạn nghĩ đâu, chỉ đơn giản là họ ăn những loại thực phẩm có lượng calo cao hơn, hay nói cách khác là “đậm đặc” hơn, những loại thực phẩm mà người khác thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát lượng ăn vào.
Hoạt động thể lực cũng tạo nên sự khác biệt nhưng không nhất thiết phải là tập luyện trong phòng tập. Một số người đơn giản chỉ là vận động và di chuyển nhiều hơn. Ví dụ, nhiều người thường có thói quen cử động giống như khi đang sốt ruột hoặc bồn chồn, hoặc họ có một một công việc phải chạy đi chạy lại, hoặc phải dành cả ngày để trông con. Thậm chí có những bằng chứng cho thấy một số người có gen thích hoạt động. Vận động nhiều cũng giúp tăng cường mức độ chuyển hóa của cơ thể, hay nói cách khác là tiêu hao nhiều năng lượng hơn, chưa kể đến tập thể dục. Vận động càng nhiều thì lượng ty thể trong tế bào cơ càng tăng lên và hoạt động của chúng cũng tăng lên. Chúng là những “nhà máy điện” tạo ra năng lượng cho cơ thể và sử dụng năng lượng cho vận động. Nhiều ty thể hơn đồng nghĩa với việc đốt cháy nhiều calo hơn.
Một số bằng chứng khác cũng cho thấy, dù không cần tập thể dục thì cũng có những người tự nhiên đã tiêu hao nhiều năng lượng hơn bình thường, tuy rằng những bằng chứng này còn ít. Nhưng cũng có thể có những sự khác nhau về sinh lý cơ thể cho phép một số người tiết chế lượng calo tiêu thụ một cách tự nhiên mà không cần tập thể dục nặng. Hàng loạt các tín hiệu thần kinh và hormone lưu thông trong máu của chúng ta tương tác để cho chúng ta biết khi nào chúng ta đói hoặc no. Đây được gọi là hệ thống điều tiết sự thèm ăn và nó có thể nhạy cảm hơn ở một số người.
Một hormone vô cùng quan trọng tham gia vào hệ thống trên đó là leptin. Hormone này giúp ta kiểm soát lượng thức ăn ta muốn ăn trong một thời gian dài hơn chứ không chỉ là cho bữa tiếp theo. Vì thế một người có hệ thống nhạy cảm có thể ăn hai ba lần trong một bữa tiệc sau đó họ có thể no đến một vài ngày sau đó và ăn ít hơn. Họ chỉ có thể tự động điều chỉnh lại sự cân bằng năng lượng của họ vì hệ thống tín hiệu cảm giác thèm ăn của họ lên tiếng.
Gen cũng đóng một vai trò quan trọng trong xu hướng tăng hoặc giảm cân của một người. Các nhà nghiên cứu đã nhận diện được hơn 250 vùng khác nhau của DNA có liên quan đến béo phì. Họ thấy rằng những người gầy thường có ít gen liên quan đến béo phì hơn. Nhưng theo các tác giả của nghiên cứu thì gen không phải là yếu tố duy nhất quyết định đến cân nặng. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cũng cho biết rằng họ không thấy có gen nào đặc thù cho việc bảo vệ khỏi béo phì hoặc đặc thù cho việc tăng cân. Vẫn có những người có gen quy định béo phì nhưng họ không hề bị béo phì.
Tóm lại, câu trả lời khá phức tạp: xu hướng tăng cân hoặc duy trì cân nặng không được xác định trước từ trong gen, nhưng cũng không hoàn toàn nằm trong sự kiểm soát của chúng ta. Không ai có thể tự bật – tắt được gen di truyền để cho phép mình ăn tất cả những gì mình thích mà không tăng cân. Cũng như xu hướng tăng cân không nhất thiết là do việc thiếu kiểm soát. Điều này có thể rất khác nhau ở những người khác nhau.
Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM
Theo Livescience
