Chế độ ăn thuần chay có làm giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng?

Chế độ ăn thuần chay (vegan) ngày càng phổ biến vì nhiều lý do, bao gồm các mối quan tâm về môi trường, nguyên tắc tôn giáo và đạo đức, yếu tố văn hóa và những lợi ích sức khỏe được cho là có liên quan.

Một chế độ ăn được coi là thuần chay khi nó chỉ bao gồm thực phẩm có nguồn gốc thực vật, nghĩa là loại bỏ hoàn toàn thịt, cá, trứng, sữa và các sản phẩm từ động vật như gelatin và mật ong.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra lợi ích sức khỏe của chế độ ăn thuần chay. Nếu được xây dựng hợp lý, chế độ này có thể giúp kéo dài tuổi thọ và cải thiện sức khỏe tổng thể. Một số nghiên cứu thậm chí còn cho thấy rằng chế độ ăn thuần chay có thể làm giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư, trong đó có ung thư đại trực tràng.

Chế độ ăn thuần chay có thể giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng không?

Ung thư đại trực tràng là dạng ung thư xuất hiện khi các tế bào ác tính phát triển trong đại tràng hoặc trực tràng. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Bệnh viêm ruột (như Crohn, viêm loét đại tràng)
• Yếu tố di truyền và tiền sử gia đình mắc ung thư đại trực tràng
• Lối sống ít vận động
• Chế độ ăn ít chất xơ và nhiều chất béo
• Chế độ ăn nhiều thịt chế biến sẵn
• Thừa cân, béo phì
• Hút thuốc lá
• Uống rượu

Mặc dù không thể thay đổi các yếu tố như di truyền, nhưng bạn có thể cải thiện lối sống, trong đó thay đổi chế độ ăn là một cách hiệu quả.

Một tổng quan năm 2022 dựa trên 49 nghiên cứu với hơn 3 triệu người cho thấy chế độ ăn có nguồn gốc thực vật có khả năng bảo vệ chống lại các loại ung thư hệ tiêu hóa, bao gồm ung thư đại trực tràng. Tuy nhiên, không phải tất cả chế độ ăn này đều thuần chay hoàn toàn.

Một nghiên cứu theo dõi năm 2015 với 96.354 người ăn chay trong 7 năm cho thấy tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng thấp hơn. Tuy nhiên, nghiên cứu này bị đánh giá là chất lượng thấp do xung đột lợi ích và một số hạn chế.

Một tổng quan khác cho thấy người ăn thuần chay có thể giảm 15% nguy cơ mắc ung thư nói chung. Các thực phẩm chủ yếu trong chế độ ăn thuần chay như các loại đậu, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, hạt và quả hạch rất giàu chất xơ – yếu tố đã được khoa học chứng minh giúp làm giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng.

Chất xơ giúp tăng khối lượng phân, rút ngắn thời gian phân lưu lại trong ruột già và giảm tiếp xúc giữa niêm mạc ruột với các chất gây ung thư. Ngoài ra, chất xơ lên men trong ruột tạo ra axit béo chuỗi ngắn như butyrate – chất có tác dụng chống viêm và ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Ngoài ra, chế độ ăn thực vật còn chứa nhiều hợp chất thực vật có hoạt tính sinh học như polyphenol, flavonoid và isoflavone – đã được nghiên cứu có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm và chống tăng sinh tế bào ung thư.

Ngược lại, tiêu thụ nhiều thịt đỏ và thịt chế biến (như xúc xích, thịt xông khói) đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phân loại là “có thể gây ung thư” và “chắc chắn gây ung thư” cho người. Những thực phẩm này làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng do chứa hợp chất nitrosamine, amine dị vòng (HCA) và hydrocarbon thơm đa vòng (PAH) – tất cả đều có thể gây tổn thương DNA.

Bạn không nhất thiết phải ăn thuần chay hoàn toàn để có lợi. Việc tăng cường thực phẩm thực vật và giảm thịt đỏ, thịt chế biến cũng đã mang lại lợi ích rõ rệt.

Đọc thêm tại bài viết: Lợi ích của tầm soát ung thư đại trực tràng

Chế độ ăn thuần chay có thể điều trị ung thư đại trực tràng không?

Hiện không có bằng chứng cho thấy chế độ ăn thuần chay có thể điều trị ung thư đại trực tràng. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy việc ăn uống lành mạnh, giàu thực vật có thể giúp giảm tỷ lệ tử vong ở những người đã mắc ung thư đại trực tràng.

Nguyên nhân có thể do chế độ ăn thuần chay cung cấp nhiều chất xơ và các chất chống oxy hóa, đồng thời ít năng lượng hơn – có thể giúp kiểm soát cân nặng và giảm viêm trong cơ thể.

Tuy nhiên, người bệnh ung thư cần chú ý đảm bảo đủ năng lượng và protein để duy trì sức khỏe và hồi phục trong quá trình điều trị. Các nguồn protein thực vật giàu dinh dưỡng như đậu nành, đậu lăng, ngũ cốc nguyên hạt, hạt, và dầu thực vật nên được sử dụng thường xuyên. Lưu ý: Luôn tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị hoặc chuyên gia dinh dưỡng ung thư trước khi thay đổi chế độ ăn.

Một tổng quan năm 2016 cho thấy chế độ ăn nhiều rau củ và cá có liên quan đến giảm nguy cơ tử vong do ung thư. Tuy nhiên, cá không có trong chế độ thuần chay, và bằng chứng về vai trò cụ thể của chế độ ăn thuần chay trong điều trị ung thư vẫn còn hạn chế.

Đọc thêm tại bài viết: Chất chống oxy hóa – bảo vệ sức khỏe tế bào – Viam Clinic

Các biện pháp khác giúp phòng ngừa ung thư đại trực tràng

Ngoài chế độ ăn, thay đổi lối sống cũng đóng vai trò quan trọng:

• Hạn chế rượu: Uống quá nhiều rượu có thể làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng lên đến 50%. Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS), rượu chiếm 6% tổng số ca ung thư và 4% số ca tử vong do ung thư ở Mỹ. Khuyến nghị: không quá 2 ly/ngày với nam và 1 ly/ngày với nữ – tốt nhất là không uống.
• Không hút thuốc: Thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ lớn gây ung thư đại trực tràng. Bỏ thuốc có thể giảm nguy cơ đáng kể.
• Tăng cường vận động: Tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần giúp giảm nguy cơ ung thư. Hoạt động thể chất còn giúp cải thiện chức năng miễn dịch và giảm viêm.
• Tầm soát định kỳ: Người trên 50 tuổi (hoặc trên 40 tuổi nếu có yếu tố nguy cơ) nên tầm soát ung thư đại trực tràng định kỳ để phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.

Lời khuyên của chuyên gia

Ung thư đại trực tràng có nhiều yếu tố nguy cơ, trong đó chế độ ăn và lối sống là những yếu tố bạn có thể kiểm soát.

Ăn nhiều thực phẩm thực vật và chất xơ giúp giảm nguy cơ. Việc hạn chế thịt đỏ và thịt chế biến cũng rất quan trọng. Dù không cần thiết phải thuần chay hoàn toàn, việc tăng cường rau củ, đậu và ngũ cốc nguyên hạt trong chế độ ăn sẽ giúp bảo vệ sức khỏe đường ruột và giảm nguy cơ ung thư.

Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM (VIAM Clinic) thuộc Viện Y học ứng dụng Việt Nam tư vấn, cung cấp chế độ dinh dưỡng cá thể dành cho những người đang điều trị các bệnh mạn tính, trẻ nhẹ cân, suy dinh dưỡng, trẻ thừa cân béo phì, phụ nữ mang thai và cho con bú,… Hãy liên hệ với VIAM Clinic nếu bạn muốn có chế độ dinh dưỡng hỗ trợ điều trị và cải thiện sức khỏe TẠI ĐÂY hoặc Hotline: 0935.18.3939 / 024.3633.5678

CN. Hoàng Hà Linh – Viện Y học ứng dụng Việt Nam

Theo Healthline