Chế độ dinh dưỡng cho trẻ còi xương, suy dinh dưỡng

Còi xương sẽ gây ảnh hưởng lớn đến việc phát triển sức khỏe toàn diện của trẻ. Vậy vấn đề dinh dưỡng cho trẻ còi xương nên được xây dựng như thế nào hẳn là điều quan tâm của nhiều bố mẹ. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi chuyên gia dinh dưỡng Trương Hồng Sơn.

Dấu hiệu nhận biết, trẻ bị còi xương, suy dinh dưỡng

Bệnh còi xương xảy ra khi trẻ bị thiếu hụt vitamin D gây ảnh hưởng đến hoạt động chuyển hóa canxi và photpho (đây là những chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình phát triển của xương). Bệnh còi xương sẽ làm cho xương của trẻ nhỏ trở nên mềm, làm biến dạng xương và thường gặp ở giai đoạn sơ sinh cho đến dưới 3 tuổi.

Dinh dưỡng cho trẻ còi xương, suy dinh dưỡng

Một số dấu hiệu nhận biết khi trẻ gặp phải tình trạng còi xương, suy dinh dưỡng:

• Khó ngủ về đêm, quấy khóc và đổ mồ hôi mặc dù thời tiết không nóng bức.
• Tóc rụng theo hình vành khăn phía sau đầu.
• Da dẻ xanh xao, nhợt nhạt. 
• Đỉnh đầu xuất hiện bướu, bướu trán (trán dô).
• Răng mọc chậm và không theo trật tự.
• Xương sọ mềm hơn so với trẻ bình thường.
• Các hoạt động như lật, bò, đi, đứng,… diễn ra chậm hoặc không đúng tư thế.

Nguyên nhân gây bệnh còi xương ở trẻ

Bệnh còi xương là tình trạng xương mềm, yếu do thiếu canxi, vitamin D, phosphate, vitamin K2, magie và kẽm. Các nguyên nhân gây bệnh còi xương ở trẻ bao gồm:

Trẻ thiếu canxi

Canxi là thành phần chính của xương, cần thiết cho sự phát triển và chắc khỏe của xương. Trẻ thiếu canxi sẽ không thể hình thành xương bình thường, dẫn đến còi xương.

Trẻ thiếu canxi có thể bị còi xương

Thiếu vitamin D

Vitamin D đóng vai trò quan trọng trong quá trình hấp thụ canxi từ ruột vào máu. Thiếu hụt vitamin D sẽ khiến cơ thể không thể hấp thụ đủ canxi, làm suy giảm chất lượng xương và dẫn đến tình trạng còi xương. Để đảm bảo nguồn cung đủ, việc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và bổ sung từ thực phẩm hoặc viên uống là quan trọng.

Thiếu phosphate

Phosphate, một thành phần khác quan trọng của xương, giúp duy trì mật độ xương và sự cứng cáp. Thiếu hụt phosphate có thể làm giảm mật độ xương, làm cho xương trở nên yếu và dễ gãy. Cần chú ý đến việc bao gồm các thực phẩm giàu phosphate trong chế độ ăn hàng ngày để đảm bảo sự cân bằng cần thiết.

Trẻ thiếu phosphate có thể làm xương yếu và dễ gãy

Thiếu vitamin K2

Vitamin K2 đóng vai trò quan trọng trong quá trình vận chuyển canxi đến xương, giúp xây dựng và bảo vệ cấu trúc xương khỏi tình trạng còi xương. Thiếu hụt vitamin K2 sẽ làm cho canxi không được chuyển đến nơi cần thiết, gây mất cân bằng dinh dưỡng và ảnh hưởng đến sức khỏe xương.

Thiếu magie

Magie đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển xương. Thiếu hụt magie có thể làm giảm mật độ xương, tăng nguy cơ gãy xương và ảnh hưởng đến khả năng chịu lực của xương.

Thiếu kẽm

Kẽm giúp cơ thể hấp thụ vitamin D và canxi, hai yếu tố quan trọng cho sức khỏe xương. Thiếu hụt kẽm có thể gây ra khả năng giảm hấp thụ của cơ thể, dẫn đến tình trạng còi xương. Để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng, việc bao gồm thực phẩm giàu kẽm trong chế độ ăn là không thể thiếu.

Nguyên nhân gây ra tình trạng còi xương ở trẻ

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ còi xương hiệu quả

Bệnh còi xương gây ảnh hưởng đến quá trình phát triển của trẻ. Vì thế, cách xây dựng chế độ dinh dưỡng cho trẻ còi xương được rất nhiều ba mẹ quan tâm. 

Nguyên tắc xây dựng bữa ăn cho trẻ còi xương

• Lưu ý nạp đủ lượng sữa trẻ cần hằng ngày, trong trường hợp sữa mẹ không đáp ứng đủ nhu cầu tiêu thụ của bé thì có thể kết hợp thêm sữa công thức để đảm bảo dinh dưỡng.
• Đối với trẻ đã ăn dặm, số bữa ăn của trẻ cần tăng lên một cách hợp lý và đa dạng các loại thực phẩm nhằm đáp ứng đủ dưỡng chất. Khẩu phần ăn nên đầy đủ các nhóm như: thịt, cá, sữa, rau xanh, trái cây…
• Ngoài ra, có thể bổ sung thêm các bữa ăn phụ bên cạnh bữa chính cho trẻ. 
• Đặc biệt, cần lưu ý bổ sung vitamin D bằng cách phơi nắng sớm và kết hợp dinh dưỡng trong từng khẩu phần ăn.

Dinh dưỡng cho trẻ còi xương theo lời khuyên của chuyên gia

>> Đọc thêm: Khám dinh dưỡng cho trẻ định kỳ

Nhóm thực phẩm cần thiết đối với trẻ suy dinh dưỡng, còi xương

Nhóm chất	Vai trò
Protein	Protein cấu tạo tế bào để hình thành nên cơ thể sống. Thiếu protein gây mất cơ, phát triển bất thường cả về chiều cao lẫn cân nặng, hệ miễn dịch kém.
Canxi	Canxi là thành phần cơ bản cấu tạo nên xương và răng. Vitamin D3 hỗ trợ canxi hấp thu vào cơ thể tốt hơn, từ đó giúp xương dài nhanh và phát triển chiều cao.
Vitamin K2	Vitamin K2 kích hoạt các protein, hỗ trợ quá trình gắn canxi vào xương.
Vitamin D	Vitamin D đóng vai trò quan trọng giúp cho khung xương chắc khỏe từ giai đoạn thai nhi cho đến tuổi già do giúp cơ thể hấp thụ canxi từ thực phẩm.
Các loại vitamin và khoáng chất khác	Góp phần hỗ trợ quá trình tăng trưởng.

Top 12+ thực phẩm dinh dưỡng cho trẻ còi xương

Trong số những nguyên liệu có thể đem lại lợi ích lớn cho sự phát triển của xương và răng, chúng ta không thể bỏ qua những loại thực phẩm sau:

Cua

Cua không chỉ là một nguồn protein chất lượng cao, mà còn chứa đựng các khoáng chất quan trọng như canxi và phosphorus. Những thành phần này không chỉ kích thích sự phát triển của xương và răng ở trẻ mà còn đảm bảo cơ thể nhận được những dưỡng chất cần thiết.

Cua cung cấp protein,canxi và phosphorus giúp xương chắc khỏe

Các loại cá

Với lượng canxi dồi dào và axit béo omega-3, cá là một nguồn dinh dưỡng hữu ích giúp tăng cường sức khỏe xương và cải thiện khả năng hấp thụ canxi. Thêm vào đó, omega-3 còn hỗ trợ quá trình phát triển não bộ ở trẻ.

Thịt cóc

Thịt cóc không chỉ là nguồn canxi, protein và phosphorus quan trọng mà còn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng khác giúp xương phát triển khỏe mạnh. Sự hài hòa của các chất này là chìa khóa cho một hệ xương mạnh mẽ.

Gan động vật

Gan không chỉ là nguồn canxi dễ hấp thụ mà còn là nguồn vitamin B12 quan trọng, đóng vai trò trong quá trình hình thành tế bào mới trong xương. Điều này đặc biệt quan trọng trong giai đoạn phát triển của trẻ.

Sụn lợn

Sụn lợn không chỉ giàu chất béo tốt mà còn chứa nhiều chondroitin sulfate, giúp duy trì sự linh hoạt và sức khỏe của xương. Điều này rất quan trọng để đảm bảo xương không chỉ mạnh mẽ mà còn linh hoạt.

Các chất dinh dưỡng trong sụn lợn giúp xương chắc khỏe hơn

Hàu

Hàu là nguồn zinc và sắt, hai khoáng chất quan trọng cho quá trình hình thành và tái tạo tế bào xương. Sự kết hợp này giúp đảm bảo xương luôn trong tình trạng tốt nhất.

Nấm hương

Nấm hương với lượng vitamin D cao, đóng vai trò quan trọng trong quá trình hấp thụ canxi và phosphorus, từ đó hỗ trợ sự phát triển của xương. Việc bổ sung vitamin D là một phần quan trọng của chăm sóc xương cho trẻ.

Nấm hương chứa nhiều vitamin D giúp hấp thụ canxi và phosphorus

Sữa

• Sữa là nguồn cung cấp canxi tuyệt vời cho con trẻ mà các bậc bố mẹ không nên bỏ qua. Ngoài ra, trong sữa còn chứa protein, vitamin A, vitamin K2, vitamin D cùng một số dưỡng chất khác hỗ trợ rất tốt cho quá trình phát triển chiều cao và cân nặng.
• Trẻ nên được uống từ 2- 3 ly sữa tách béo mỗi ngày (loại sữa không có chất béo và chứa 100% protein).

Chế phẩm từ sữa

• Cùng với sữa, các chế phẩm từ sữa cũng cần được xuất hiện trong thực đơn hàng ngày dành cho trẻ. Chúng có thể là sữa chua, phô mai, kem,… Đây được xem là nhóm thực phẩm cung cấp các loại vitamin A, D, E, K, protein và cả canxi dồi dào.
• Ngoài hỗ trợ phát triển chiều cao, chế phẩm từ sữa, đặc biệt là sữa chua còn rất tốt cho hệ tiêu hóa do chứa nhiều vi khuẩn có lợi. Việc tiêu hóa tốt sẽ giúp quá trình hấp thu dinh dưỡng diễn ra hiệu quả hơn.

Sữa và các chế phẩm từ sữa giúp hấp thu dinh dưỡng tốt hơn

Các loại thịt

• Thịt gà: Trong các loại thịt, thịt gà là nguồn cung cấp protein tốt nhất. Vì vậy, việc bổ sung thịt gà vào bữa ăn theo lượng và tần suất hợp lý là điều rất cần thiết để giúp trẻ cao lớn.
• Thịt bò: Cùng với thịt gà, thịt bò cũng giàu protein. Tuy nhiên, bố mẹ cần cho con ăn lượng vừa đủ bởi trong thịt bò chứa hàm lượng chất béo khá cao có thể gây tăng cholesterol trong máu.

Trứng

Một nguồn cung cấp protein quan trọng khác là trứng. Trong lòng trắng trứng chứa 100% protein, lòng đỏ có chất béo nên được xem là loại thực phẩm bổ sung dinh dưỡng cho trẻ còi xương không thể bỏ qua. 

Tinh bột, ngũ cốc

Bố mẹ đừng quên bổ sung năng lượng và các chất vitamin B, sắt, magie, chất xơ từ tinh bột, ngũ cốc cho trẻ nhé! Các bé đang trong độ tuổi phát triển nên cần nhiều năng lượng cho quá trình hoạt động, sinh hoạt để học hỏi những điều mới, từ đó góp phần hình thành nên tư duy, nhận thức cho trẻ.

Trái cây, rau xanh

Trái cây và rau xanh không chỉ hỗ trợ phát triển chiều cao mà còn rất quan trọng cho việc hình thành một lối sống lành mạnh. Nhóm thực phẩm này rất giàu vitamin, chất xơ, kali và folate.

Một số loại trái cây, rau xanh được các chuyên gia khuyên dùng cho con trẻ:

• Trái cây: dưa hấu, đu đủ, bưởi, xoài, mơ…
• Rau xanh: các loại đậu, cà rốt, bông cải xanh, cải bắp, khoai lang…

Nhóm thực phẩm cần thiết đối với trẻ suy dinh dưỡng.

Phương pháp phòng ngừa trẻ còi xương

Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý

Bổ sung Vitamin D3, Canxi, Vitamin K2 và đầy đủ các vi chất dinh dưỡng khác, sau đây là một số chất bổ sung dinh dưỡng cho trẻ còi xương mà bố mẹ có thể tham khảo:

Bộ ba canxi, vitamin D3 và vitamin K2 rất cần thiết cho sự phát triển chiều cao của trẻ:

• Vitamin K2 đóng vai trò giúp canxi không gặp tình trạng lắng đọng tại các mô mềm mà sẽ di chuyển vào xương một cách hiệu quả. Sự vắng mặt của vitamin K2 khiến lượng canxi không được sử dụng hiệu quả, thậm chí gây nguy hiểm vì trường hợp lắng đọng, vôi hóa canxi. Một số loại thực phẩm chứa vitamin K2 như phô mai, sữa chua, gan các loại gia cầm,…
• Còn vai trò của vitamin D3 là giúp cơ thể hấp thu canxi từ ruột vào máu. Nếu vắng mặt vitamin D3, quá trình này sẽ không được diễn ra khiến nồng độ canxi trong máu giảm. Khi đó, cơ thể sẽ sử dụng lượng canxi từ xương để ổn định nồng độ canxi trong máu làm cho trẻ em chậm lớn, còi xương (do thiếu canxi trong xương),… ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao của trẻ. Vitamin D3 có thể được tìm thấy trong các thực phẩm như: trứng, gà, cá hồi, dầu cá, tôm…
• Canxi luôn đóng vai trò chủ chốt trong việc phát triển chiều cao vì là thành phần khoáng chất chính của mô xương và giúp hệ xương chắc khỏe hơn. Việc bổ sung canxi từ những thực phẩm như: sữa, ngũ cốc nguyên hạt, hạt hạnh nhân, các loại rau có màu xanh thẫm… luôn là điều cần thiết.

Xây dựng chế độ ăn uống khoa học giúp bé không bị còi xương

Chế độ ăn uống cần bổ sung đầy đủ các thực phẩm chứa ba chất dinh dưỡng đã đề cập ở trên và những hợp chất khác như chất đạm, chất béo… Trong trường hợp trẻ thuộc nhóm nguy cơ cao mắc bệnh còi xương thì có thể bổ sung thêm vitamin D theo đường uống với sự chỉ định của bác sĩ.

>> Có thể bạn cần biết: Khám dinh dưỡng ở đâu tốt nhất?

Tăng cường vận động và tắm nắng cho trẻ

Quá trình hấp thụ vitamin D được tổng hợp dưới tác dụng của ánh mặt trời chiếm đến 80%. Vì vậy tắm nắng cho trẻ đóng vai trò rất quan trọng. Tuy nhiên, bạn chỉ nên cho con em mình tắm nắng trước 9h sáng để tránh gây ra các bệnh về da. Bên cạnh đó, bố mẹ cần lựa chọn những bài tập vận động phù hợp hằng ngày cho trẻ để duy trì sức khỏe và cải thiện tình trạng còi xương.

Khám tư vấn dinh dưỡng

Để đạt hiệu quả cao trong việc chữa trị bệnh còi xương ở trẻ, bố mẹ hãy đưa con đến những cơ sở dinh dưỡng uy tín để được tư vấn và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Đồng thời, các chuyên gia cũng sẽ xây dựng chế độ ăn hợp lý cho từng bữa ăn, đảm bảo quá trình phát triển tốt nhất cho trẻ.

Khám tư vấn dinh dưỡng để theo dõi quá trình phát triển xương của bé

Thắc mắc thường gặp về chế độ dinh dưỡng cho trẻ còi xương, suy dinh dưỡng

Trẻ còi xương, suy dinh dưỡng cần ăn nhiều bữa trong ngày?

Trẻ còi xương, suy dinh dưỡng cần được chia nhỏ bữa ăn trong ngày để giúp trẻ dễ hấp thụ chất dinh dưỡng hơn. Số lượng bữa ăn mỗi ngày phụ thuộc vào độ tuổi của trẻ, cụ thể như sau:

• Trẻ dưới 6 tháng tuổi: 6-7 bữa/ngày, chia đều thành các bữa nhỏ.
• Trẻ từ 6-12 tháng tuổi: 5-6 bữa/ngày, chia đều thành các bữa nhỏ.
• Trẻ từ 1-3 tuổi: 4-5 bữa/ngày, chia đều thành các bữa nhỏ.
• Trẻ từ 3-6 tuổi: 3-4 bữa/ngày.

Trong mỗi bữa ăn, trẻ cần được cung cấp đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển, bao gồm:

• Tinh bột: Là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể. Các thực phẩm giàu tinh bột bao gồm gạo, mì, bánh mì, khoai, ngô,…
• Đạm: Là thành phần cấu tạo nên các mô, cơ, xương,… Các thực phẩm giàu đạm bao gồm thịt, cá, trứng, sữa,…
• Chất béo: Là nguồn cung cấp năng lượng và các vitamin tan trong dầu. Các thực phẩm giàu chất béo bao gồm dầu thực vật, mỡ động vật,…
• Vitamin và khoáng chất: Có vai trò quan trọng trong nhiều hoạt động của cơ thể, bao gồm cả quá trình phát triển xương. Các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất bao gồm rau xanh, hoa quả, trái cây,…

Chia nhỏ các bữa ăn trong ngày để chất dinh dưỡng được hấp thụ

Trẻ còi xương, suy dinh dưỡng cần uống sữa như thế nào?

Sữa là nguồn cung cấp canxi dồi dào, giúp cho xương của trẻ phát triển chắc khỏe. Do đó, trẻ còi xương, suy dinh dưỡng cần được uống sữa đầy đủ.

Trẻ còi xương, suy dinh dưỡng nên uống sữa tươi nguyên kem hoặc sữa tươi tách béo. Lượng sữa cần uống mỗi ngày phụ thuộc vào độ tuổi của trẻ, cụ thể như sau:

• Trẻ dưới 6 tháng tuổi: 500-600ml/ngày.
• Trẻ từ 6-12 tháng tuổi: 600-800ml/ngày.
• Trẻ từ 1-3 tuổi: 700-900ml/ngày.
• Trẻ từ 3-6 tuổi: 800-1000ml/ngày.

Ngoài sữa tươi, trẻ còi xương, suy dinh dưỡng cũng có thể được bổ sung thêm các sản phẩm từ sữa khác như sữa chua, phô mai,…

Trẻ còi xương, suy dinh dưỡng cần tập thể dục như thế nào?

Tập thể dục giúp tăng cường sức khỏe và phát triển chiều cao của trẻ. Do đó, trẻ còi xương, suy dinh dưỡng cũng cần được tập thể dục thường xuyên.

Tập thể dục, thể thao hàng ngày

Trẻ còi xương, suy dinh dưỡng nên tập các bài tập nhẹ nhàng, phù hợp với lứa tuổi và sức khỏe của trẻ. Các bài tập có thể bao gồm:

• Đi bộ: Đi bộ là bài tập đơn giản, dễ thực hiện và phù hợp với mọi lứa tuổi. Trẻ còi xương, suy dinh dưỡng nên đi bộ ít nhất 30 phút mỗi ngày.
• Nhảy dây: Nhảy dây là bài tập giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và phát triển chiều cao. Trẻ còi xương, suy dinh dưỡng có thể nhảy dây 10-15 phút mỗi ngày.
• Chạy bộ: Chạy bộ là bài tập giúp tăng cường sức bền và phát triển hệ hô hấp. Trẻ còi xương, suy dinh dưỡng có thể chạy bộ 20-30 phút mỗi ngày.

Ngoài ra, trẻ còi xương, suy dinh dưỡng cũng nên tham gia các hoạt động thể thao phù hợp với lứa tuổi, như bơi lội, bóng đá, bóng rổ,…

Nên lựa chọn và chế biến thực phẩm như thế nào?

Như đã đề cập ở trên, khẩu phần ăn hằng ngày của bé cần lựa chọn bổ sung đầy đủ các nhóm chất cần thiết như chất bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. 

Bên cạnh đó, vitamin D là loại vitamin tan trong dầu, vì vậy chế độ ăn cần bổ sung thêm các loại dầu mỡ. Tuy nhiên, bố mẹ chỉ nên sử dụng dầu mỡ ở liều lượng hợp lý hoặc dùng các loại lành mạnh có nguồn gốc từ thực vật để tránh gây ra bệnh lý do tiêu thụ thừa dầu mỡ. 

Chế độ ăn cần bổ sung các loại dầu mỡ lành mạnh

Hãy đến với Phòng khám Chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM để được chuyên gia tư vấn chế độ dinh dưỡng cho trẻ còi xương để bé phát triển khỏe mạnh bạn nhé! Mọi thông tin xin liên hệ Hotline: 0935.18.3939 hoặc nhắn tin tới Fanpage.

Phòng khám Chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM