Suy dinh dưỡng có nghĩa là cơ thể bạn không nhận đủ chất dinh dưỡng cần thiết. Bạn có thể bị thiếu calo, carbohydrate, protein, chất béo, vitamin và/hoặc khoáng chất. Cùng tìm hiểu về suy dinh dưỡng qua bài viết sau đây.

Tổng quan về suy dinh dưỡng

Suy dinh dưỡng có nghĩa là cơ thể bạn không nhận đủ chất dinh dưỡng cần thiết. Bạn có thể bị thiếu calo, carbohydrate, protein, chất béo, vitamin và/hoặc khoáng chất. Nếu bạn thiếu bất kỳ chất nào trong số này, bạn có thể gặp các triệu chứng như: giảm cân, nhiễm trùng, năng lượng thấp, vết thương chậm lành… Có một số nguyên nhân tiềm ẩn gây suy dinh dưỡng, bao gồm chế độ ăn uống không đầy đủ hoặc không cân bằng, gặp vấn đề về đường tiêu hóa, các vấn đề và bệnh lý khác như bệnh thận.

Bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm chẩn đoán để xác định bạn có bị suy dinh dưỡng không và tại sao bạn bị suy dinh dưỡng. Bạn có thể được khuyên nên ăn hoặc uống các chất bổ sung dinh dưỡng. Và nếu bạn không thể ăn hoặc uống, bạn có thể cần hỗ trợ qua đường tĩnh mạch và/hoặc ống truyền thức ăn để bổ sung dinh dưỡng cho bạn.

Tham khảo gói khám: Sàng lọc vi chất dinh dưỡng cho người trưởng thành

Triệu chứng

Các triệu chứng suy dinh dưỡng có thể thay đổi từ nhẹ đến rất nặng. Bạn có thể gặp những hậu quả dần dần trở nên tồi tệ hơn theo thời gian, đặc biệt nếu bạn bị suy dinh dưỡng do một vấn đề mạn tính như suy tim hoặc nghiện rượu. Nếu tình trạng suy dinh dưỡng của bạn là do một căn bệnh tiến triển nhanh chóng, chẳng hạn như viêm tụy cấp, bạn có thể gặp hậu quả của suy dinh dưỡng cùng với các triệu chứng của bệnh lý đã biết.

Các triệu chứng phổ biến của suy dinh dưỡng bao gồm:

• Mệt mỏi
• Tâm trạng thất thường, trầm cảm, cáu kỉnh
• Chóng mặt
• Giảm cân
• Giảm trương lực cơ và sức mạnh
• Hệ thống miễn dịch suy yếu (nhiễm trùng thường xuyên)
• Khó tập trung
• Gián đoạn hoặc chấm dứt chu kỳ kinh nguyệt
• Chậm lành vết thương
• Chảy máu kéo dài từ vết thương
• Viêm lưỡi và/hoặc viêm miệng
• Táo bón và/hoặc tiêu chảy
• Ngất xỉu
• Tóc giòn hoặc rụng tóc
• Gãy xương

Bạn có thể bị suy dinh dưỡng với cân nặng bình thường hoặc thậm chí thừa cân và thiếu chất.

Trẻ em và suy dinh dưỡng

Suy dinh dưỡng cũng có thể ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và phát triển của trẻ em, đồng thời có khả năng gây ra các vấn đề sức khỏe không thể đảo ngược. Trẻ suy dinh dưỡng có thể không phát triển chiều cao như mong muốn. Họ cũng có thể có mái tóc mỏng, da nổi mụn, da đổi màu, xương dễ gãy, khó khăn trong học tập, các vấn đề về nhân cách và/hoặc các vấn đề về tâm trạng.

Trẻ em bị suy dinh dưỡng dễ mắc các ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng có thể phát triển nhiều năm sau, chẳng hạn như: suy tim, hen suyễn, dị ứng, bệnh hô hấp mạn tính, bệnh đường tiêu hóa, tiểu đường và suy thận. Tùy thuộc vào nguyên nhân khiến bạn bị suy dinh dưỡng, bạn cũng có thể có các triệu chứng khác xuất phát từ vấn đề này. Ví dụ, các vấn đề về đường tiêu hóa dẫn đến suy dinh dưỡng cũng có thể gây tiêu chảy, thiếu máu khiến lượng sắt của bạn thấp, dẫn đến nhịp tim nhanh. Nếu bạn gặp bất kỳ ảnh hưởng nào của suy dinh dưỡng hoặc các triệu chứng liên quan thì hãy nhớ tới gặp bác sĩ.

Nguyên nhân

Khi nghĩ đến suy dinh dưỡng, nhiều người có thể nghĩ ngay đến việc ăn thiếu chất, nhưng đó chỉ là một nguyên nhân tiềm ẩn. Thực tế cho thấy, suy dinh dưỡng cũng có thể xảy ra nếu bạn ăn một chế độ ăn uống không lành mạnh hoặc có một số vấn đề sức khỏe, khiến việc ăn uống trở nên khó khăn hoặc ảnh hưởng đến khả năng cơ thể bạn được hấp thu đầy đủ từ thực phẩm mà bạn ăn.

Ăn kiêng

Những gì bạn ăn có thể là do lựa chọn, nhưng nó cũng có thể được quyết định bởi khả năng tiếp cận với thực phẩm lành mạnh, mối quan tâm về tài chính, hạn chế cá nhân hoặc các mối quan tâm khác. Ví dụ, thức ăn chế biến sẵn và thức ăn nhanh không phải là nguồn dinh dưỡng tốt. Mặc dù những thực phẩm này thường được phục vụ nhanh chóng và thường không tốn kém, nhưng việc biến chúng thành một phần lớn trong chế độ ăn uống tổng thể của bạn có thể khiến bạn bỏ lỡ các chất dinh dưỡng quan trọng.

Bên cạnh đó, chế độ ăn uống cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các triệu chứng của các vấn đề sức khỏe mà bạn mắc phải. Ví dụ, nếu bạn bị táo bón mạn tính, lo lắng, tăng thẩm thấu (tăng khứu giác, thường gặp khi mang thai) hoặc đang trải qua hóa trị liệu, bạn có thể bị buồn nôn nghiêm trọng. Và điều này có thể khiến bạn phải tránh xa một số loại thực phẩm mà bạn cảm thấy thèm ăn hoặc tránh ăn hoàn toàn.

Ngoài ra, các yếu tố cản trở việc ăn uống có thể bắt nguồn từ các vấn đề về thần kinh cơ ảnh hưởng đến việc nhai và nuốt. Điều này có thể xảy ra sau một cơn đột quỵ hoặc do một căn bệnh như xơ cứng teo cơ một bên và làm hạn chế những gì có thể ăn một cách an toàn.

Đặc biệt, rối loạn ăn uống như chán ăn tâm thần hoặc chứng cuồng ăn được thúc đẩy bởi sự lo lắng bệnh lý về cân nặng cũng có thể dẫn đến suy dinh dưỡng. Kết quả của việc thiếu hụt chế độ ăn uống là bạn có thể bị thiếu calo, thiếu một số vitamin, khoáng chất và protein một cách không cân xứng.

Đọc thêm bài viết: Bạn có thể bị thiếu vi chất dinh dưỡng mà không biết?

Kém hấp thu

Một số bệnh lý đường tiêu hóa dẫn đến việc hấp thụ chất dinh dưỡng không hiệu quả. Ngay cả khi bạn ăn đủ thực phẩm lành mạnh, cơ thể bạn có thể không sử dụng được đúng cách.

Các bệnh lý có thể kể đến như:

• Tiêu chảy (nhiễm trùng cấp tính hoặc mãn tính)
• Bệnh viêm ruột (IBD)
• Hội chứng ruột kích thích (IBS)
• Bệnh celiac
• Lupus ban đỏ hệ thống (SLE)
• Suy gan

Nếu bạn đã cắt bỏ ruột hoặc dạ dày do bệnh tật hoặc để giảm cân, bạn cũng có thể hấp thụ ít chất dinh dưỡng hơn từ thực phẩm bạn ăn.

Nhu cầu dinh dưỡng tăng

Hầu hết các bệnh nội khoa đều tiêu tốn năng lượng của cơ thể bạn. Khi làm như vậy, mức độ dinh dưỡng cũng có thể trở nên cạn kiệt. Mang thai cần thêm calo và chất dinh dưỡng và việc thiếu chất dinh dưỡng có thể gây hậu quả cho mẹ và bé. Một số tình trạng, chẳng hạn như bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hoặc ung thư làm thay đổi quá trình trao đổi chất khi cơ thể bạn phải làm việc nhiều hơn để đối phó với căn bệnh này.

Nhiễm trùng nặng, chấn thương hoặc phục hồi sau phẫu thuật cũng có thể khiến cơ thể bạn tiêu tốn nhiều calo khi lành bệnh. Bạn có thể nhận thấy giảm cân đáng kể kéo dài hàng tuần hoặc thậm chí hàng tháng sau một biến cố sức khỏe lớn. Hầu hết thời gian, bạn sẽ cảm thấy đói hơn trong và sau khi hồi phục sau một trận ốm ngắn. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên tuân theo một chế độ ăn kiêng nhất định khi biết rằng cơ thể bạn đang sử dụng các chất dinh dưỡng cụ thể để giúp bạn khỏe lại. Ví dụ, việc chữa lành vết thương phụ thuộc rất nhiều vào protein.

Bạn thường có thể ăn đầy đủ thực phẩm lành mạnh sau khi hồi phục để tránh bất kỳ ảnh hưởng lâu dài nào của tình trạng suy dinh dưỡng. Các bệnh mạn tính, chẳng hạn như: suy tim, khí thũng, suy thận, tiểu đường, bệnh gan và ung thư có thể dẫn đến suy dinh dưỡng lâu dài do nhu cầu calo cao đối với cơ thể bạn.

Chẩn đoán

Việc xác định suy dinh dưỡng không phải lúc nào cũng rõ ràng. Ngoài việc kiểm tra thể chất, bác sĩ có thể tiến hành xét nghiệm máu để giúp xác định tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng. Bạn cũng có thể cần đánh giá thêm để xác định nguyên nhân khiến bạn bị suy dinh dưỡng.

Kiểm tra thể chất

Cân nặng của bạn là dấu hiệu rõ ràng nhất của tình trạng suy dinh dưỡng. Nếu bạn đã giảm cân, cân nặng hiện tại của bạn sẽ được so sánh với cân nặng trước đây của bạn. Chỉ số khối cơ thể (BMI) của bạn cũng sẽ được xác định và so sánh với phạm vi BMI bình thường của một người có chiều cao và độ tuổi như bạn.

Bác sĩ cũng sẽ tìm kiếm các dấu hiệu suy dinh dưỡng. Ngoại hình xương xẩu, chẳng hạn như má hóp lại, có thể cho thấy tình trạng sụt cân có liên quan. Số lượng cơ bắp, sự săn chắc và sức mạnh của bạn sẽ được kiểm tra, đồng thời nhịp tim, huyết áp và da của bạn cũng sẽ được kiểm tra để phát hiện các dấu hiệu suy dinh dưỡng. Ví dụ, sự đổi màu da, đặc biệt là các mảng trắng, có thể xảy ra do thiếu hụt dinh dưỡng.

Các dấu hiệu khác, chẳng hạn như mắt trũng sâu có thể cho thấy tình trạng mất nước và tình trạng này cũng thường đi đôi với suy dinh dưỡng. Bụng sưng to có thể là dấu hiệu của cổ trướng – một dấu hiệu của bệnh suy gan giai đoạn cuối có liên quan. Tích nước nghiêm trọng liên quan đến cổ trướng có thể phát triển cùng với Kwashiorkor – một hậu quả hiếm gặp của tình trạng thiếu protein nghiêm trọng.

Xét nghiệm

Bạn cũng có thể cần xét nghiệm để tìm kiếm và xác nhận mức độ thiếu hụt dinh dưỡng cụ thể. Các xét nghiệm chẩn đoán khác có thể giúp xác định nguyên nhân thực sự khiến bạn bị suy dinh dưỡng (chẳng hạn như bệnh tim, bệnh phổi hoặc ung thư).

• Xét nghiệm máu tổng quát: Thiếu máu vitamin B12 và thiếu máu do thiếu sắt là những loại thiếu máu dinh dưỡng phổ biến và xét nghiệm máu tổng quát sẽ cho thấy những bất thường trong hồng cầu phản ánh những thiếu hụt này. Xét nghiệm này cũng có thể giúp xác định một số loại ung thư máu, chẳng hạn như ung thư hạch và bệnh bạch cầu.
• Xét nghiệm máu chuyên biệt: Xét nghiệm chức năng gan có thể xác định bệnh gan và những bất thường về chất điện giải có thể chỉ ra bệnh thận hoặc các bệnh toàn thân khác. Mức độ chì cũng có thể được yêu cầu xét nghiệm vì độc tính chì có thể góp phần gây suy dinh dưỡng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.
• Xét nghiệm nước tiểu: Mất nước – là nồng độ chất lỏng trong cơ thể dưới mức tối ưu – thường liên quan đến suy dinh dưỡng. Xét nghiệm nước tiểu có thể xác định xem bạn có bị mất nước hay không và nó cũng có thể được sử dụng để kiểm tra các dấu hiệu của bệnh đái tháo đường (đường niệu cao hoặc protein niệu cao) hoặc bệnh thận.
• Mẫu phân: Tình trạng kém hấp thu chất dinh dưỡng thường liên quan đến có máu trong phân hoặc có mỡ trong phân. Phân của bạn có thể được gửi đến phòng thí nghiệm để xét nghiệm nhằm đánh giá nguyên nhân khiến bạn bị suy dinh dưỡng.
• Kiểm tra chức năng tim mạch: Vì suy tim có thể dẫn đến suy dinh dưỡng nên bác sĩ có thể kiểm tra tim của bạn bằng điện tâm đồ hoặc siêu âm tim, các xét nghiệm không xâm lấn có thể phát hiện suy tim và các vấn đề về nhịp tim.
• Nồng độ oxy: Nhiễm trùng nặng, bệnh phổi hoặc bệnh tim có thể làm giảm khả năng thở hoặc hấp thụ oxy của bạn, dẫn đến nồng độ oxy trong máu thấp. Điều này có thể được phát hiện bằng phép đo oxy xung không xâm lấn hoặc bằng xét nghiệm khí máu động mạch (ABG).

Chẩn đoán hình ảnh

Trong một số trường hợp, việc bổ sung chẩn đoán hình ảnh cũng có thể hữu ích.

• Chụp X-quang ngực hoặc CT ngực: Bệnh phổi hoặc ung thư phổi gây suy dinh dưỡng có thể cho thấy những thay đổi trên hình ảnh chụp ngực. Di căn do ung thư lây lan từ nơi khác trong cơ thể (chẳng hạn như vú hoặc tuyến tiền liệt) cũng có thể xuất hiện trên hình ảnh ngực.
• Chụp bụng: Nếu có lo ngại về ung thư hoặc bệnh ở bụng, bạn có thể cần siêu âm bụng, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI).
• Chụp X-quang xương hoặc scan xương: Suy dinh dưỡng có thể dẫn đến loãng xương ở người lớn hoặc kém phát triển xương ở trẻ em. Các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh có thể giúp xác định những vấn đề này.

Bạn có thể không cần tất cả các xét nghiệm chẩn đoán này, nhưng bạn có thể cần một số xét nghiệm nếu bạn bị suy dinh dưỡng hoặc nghi ngờ bị suy dinh dưỡng.

Điều trị

Suy dinh dưỡng cần được điều trị và ăn một chế độ ăn uống lành mạnh thường tốt hơn một cách điều trị. Tuy nhiên, điều đó có thể là không thể đối với một số người (ví dụ: những người có vấn đề về nuốt). Song, ăn hoặc uống các chất bổ sung dinh dưỡng có thể giúp bạn tăng cân và nhận được các chất dinh dưỡng thiết yếu vì chúng thường chứa nhiều calo, protein, vitamin và khoáng chất.

Chế độ ăn uống

Bác sĩ có thể đề xuất một số thay đổi nhất định trong chế độ ăn uống của bạn, chẳng hạn như thêm calo, protein hoặc một số vitamin và khoáng chất. Giảm hoặc tránh hoàn toàn một số loại thực phẩm cũng có thể là một phần trong chế độ ăn của bạn. Ví dụ, giảm đồ ăn vặt hoặc loại bỏ thực phẩm gây tiêu chảy có thể là những giải pháp hiệu quả.

Bạn có thể được khuyên nên gặp chuyên gia dinh dưỡng để lập một chế độ ăn kiêng giúp cung cấp các thành phần dinh dưỡng mà bạn cần. Chế độ này sẽ bao gồm các loại thực phẩm an toàn và dễ dàng để bạn nhai và nuốt. Nếu bạn bị hạn chế do bệnh gan (chẳng hạn như giảm hấp thu chất béo), chế độ dinh dưỡng của bạn có thể bao gồm việc giảm lượng chất béo để hấp thụ tối ưu. Trong trường hợp không dung nạp các sản phẩm từ sữa, chế độ ăn của bạn có thể kết hợp các nguồn vitamin D và canxi khác.

Tiêm

Nếu bạn có vấn đề về tiêu hóa nghiêm trọng hoặc đang mắc một căn bệnh nghiêm trọng, bạn có thể cần các phương pháp khác để điều trị suy dinh dưỡng. Thuốc tiêm như vitamin B12 và vitamin D có thể được sử dụng để đưa các loại vitamin này trực tiếp vào hệ thống của bạn nếu bạn không thể uống chúng hoặc nếu khả năng hấp thụ của bạn bị suy giảm. Chất lỏng truyền tĩnh mạch có chứa các khoáng chất thiết yếu có thể bổ sung chất lỏng và chất điện giải trực tiếp vào cơ thể của bạn nếu bạn bị bệnh nặng.

Thuốc

Nếu bạn đang mang thai, đang trải qua hóa trị liệu hoặc gặp vấn đề khác khiến bản thân cảm thấy chán ăn thì bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc chống buồn nôn hoặc thuốc để tăng cảm giác thèm ăn cho bạn. Các loại thuốc như megestrol axetat, metoclopramide và dronabinol có thể cải thiện những lo ngại này và giúp bạn dễ dàng ăn uống cân bằng hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng một số loại thuốc theo đơn dùng để tăng cảm giác ngon miệng hoặc giảm buồn nôn có thể có tác dụng phụ và không an toàn trong thời kỳ mang thai.

Ống dẫn thức ăn

Mặc dù khó tiếp nhận điều trị hơn, nhưng đối với một số người, ống dẫn thức ăn đặt trong mũi, dạ dày hoặc ruột có thể là con đường hiệu quả nhất để chất dinh dưỡng được đưa trực tiếp vào hệ tiêu hóa để hấp thụ. Ống thông mũi dạ dày là một ống linh hoạt được đặt trong mũi và đưa vào dạ dày. Ống này thường được giữ cố định bằng băng dán xung quanh lỗ mũi và ống. Phương pháp này thường là tạm thời và có thể được sử dụng để cho ăn dinh dưỡng cũng như cho dùng thuốc. Một ống thông dạ dày có thể được phẫu thuật đặt vào dạ dày và một ống thông hỗng tràng được phẫu thuật đặt vào ruột non. Bạn có thể phải phẫu thuật đặt ống dẫn thức ăn nếu cần hỗ trợ dinh dưỡng lâu dài.

Điều trị nguyên nhân cơ bản

Ngoài việc “bắt kịp” dinh dưỡng, nguyên nhân khiến bạn suy dinh dưỡng cũng cần được giải quyết. Nếu bạn bị nhiễm trùng, stress, gặp các vấn đề về tiêu hóa, bệnh gan, ung thư hoặc bất kỳ bệnh nào khác góp phần làm bạn suy dinh dưỡng, bạn cần phải điều trị nguyên nhân bên cạnh việc phục hồi dinh dưỡng.

Kết luận

Suy dinh dưỡng là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến mọi người trên toàn thế giới vì nhiều lý do. Điều quan trọng là bạn phải tìm kiếm sự trợ giúp y tế cho bản thân mình nếu bạn được chẩn đoán suy dinh dưỡng. Và nếu tình trạng bệnh lý là nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng của bạn thì hãy nói chuyện với bác sĩ để có thể được điều trị càng sớm càng tốt.

Hãy đến với Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM để được chuyên gia tư vấn chế độ ăn khoa học và sinh hoạt hợp lý để giúp cơ thể luôn khỏe mạnh bạn nhé! Đặt lịch khám TẠI ĐÂY hoặc liên hệ Hotline: 0935.18.3939 / 024.3633.5678

BS Đoàn Thu Hồng – Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM

Theo Very well health