Hàng ngày, cơ thể chúng ta thường xuyên tiếp xúc với vô vàn các loại vi khuẩn có hại tiềm tàng. Hệ thống miễn dịch, một mạng lưới các giai đoạn và con đường phức tạp trong cơ thể, bảo vệ chúng ta chống lại những vi khuẩn có hại này cũng như một số bệnh nhất định thông qua việc nhận biết các tác nhân lạ như vi khuẩn, vi rút và ký sinh trùng và báo động cho cơ thể để loại bỏ chúng. Con người sở hữu hai loại miễn dịch để thực hiện nhiệm vụ này: miễn dịch bẩm sinh và miễn dịch thích ứng.
Vai trò của dinh dưỡng với miễn dịch
Khả năng miễn dịch bẩm sinh là sự bảo vệ tuyến đầu khỏi các mầm bệnh cố gắng xâm nhập vào cơ thể chúng ta, đạt được thông qua các hàng rào bảo vệ. Những rào cản này bao gồm:
– Da ngăn chặn phần lớn các mầm bệnh
– Chất nhầy bẫy mầm bệnh
– Axit dạ dày tiêu diệt mầm bệnh
– Các enzym trong mồ hôi và nước mắt của giúp tạo ra các hợp chất chống vi khuẩn
– Các tế bào của hệ thống miễn dịch tấn công tất cả các tế bào lạ xâm nhập vào cơ thể
Miễn dịch thích ứng hoặc thu được là một hệ thống học cách nhận biết mầm bệnh. Nó được điều chỉnh bởi các tế bào và cơ quan trong cơ thể chúng ta như lá lách, tuyến ức, tủy xương và các hạch bạch huyết. Khi một chất lạ xâm nhập vào cơ thể, các tế bào và cơ quan này sẽ tạo ra kháng thể và dẫn đến sự nhân lên của các tế bào miễn dịch (bao gồm các loại bạch cầu khác nhau) đặc trưng cho chất có hại đó và tấn công và tiêu diệt nó. Sau đó, hệ thống miễn dịch sẽ thích nghi bằng cách ghi nhớ chất lạ để nếu nó xâm nhập trở lại, các kháng thể và tế bào này thậm chí còn hiệu quả hơn và nhanh chóng tiêu diệt nó.
Vai trò của dinh dưỡng đối với hệ miễn dịch của cơ thể
Ăn đủ chất dinh dưỡng và đa dạng là cần thiết cho sức khỏe và chức năng của tất cả các tế bào, bao gồm cả các tế bào miễn dịch. Mỗi giai đoạn phản ứng miễn dịch của cơ thể dựa vào sự hiện diện của nhiều vi chất dinh dưỡng. Một số các chất dinh dưỡng đã được xác định là quan trọng đối với sự phát triển và chức năng của các tế bào miễn dịch bao gồm vitamin C, vitamin D, kẽm, selen, sắt và protein (bao gồm cả axit amin glutamine). Chúng được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm động vật và thực vật và tham gia vào nhiều quá trình của hệ thống miễn dịch.
Ví dụ: trong thời kỳ bị nhiễm trùng, hệ thống miễn dịch được “kích hoạt” đòi hỏi nhu cầu năng lượng cao hơn, cơ thể tiêu hao năng lượng cơ bản nhiều hơn trong thời gian sốt. Do đó, dinh dưỡng sẽ giúp cung cấp đầy đủ năng lượng và các nguyên liệu cần thiết hỗ trợ các chức năng của tế bào miễn dịch, cho phép chúng bắt đầu phản ứng hiệu quả chống lại mầm bệnh nhưng cũng để phản ứng nhanh chóng khi cần thiết và tránh mọi tình trạng viêm mãn tính tiềm ẩn.
Các loại thịt, cá cung cấp các axit amin thiết yếu tham gia vào phản ứng miễn dịch, do đó làm giảm tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong bằng cách điều chỉnh:
– Sự hoạt hóa của tế bào lympho T, tế bào lympho B, tế bào tiêu diệt tự nhiên và đại thực bào;
– Trạng thái oxy hóa khử của tế bào, biểu hiện gen và tăng sinh tế bào lympho; và
– Sản xuất các kháng thể, cytokine và các chất gây độc tế bào khác.
Một chế độ ăn giàu chất xơ thực vật với nhiều trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu có thể hỗ trợ sự phát triển và duy trì các vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Một số vi khuẩn hữu ích sẽ phân hủy chất xơ thành các axit béo chuỗi ngắn, được chứng minh là có khả năng kích thích hoạt động của tế bào miễn dịch. Ngoài ra, những chất xơ này đôi khi được gọi là prebiotics vì chúng nuôi vi sinh vật và duy trì sự khỏe mạnh của những vi khuẩn đó. Một hệ vi khuẩn ruột khỏe mạnh đóng góp vai trò quan trọng cho một hệ miễn dịch khỏe mạnh.
Ngược lại, chế độ ăn hạn chế về sự đa dạng và ít chất dinh dưỡng, chẳng hạn như chủ yếu bao gồm đường tự do, chất béo bão hòa, các loại thực phẩm chế biến sẵn, điển hình là chế độ ăn của các nước phương Tây, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thống miễn dịch khỏe mạnh. Nhiều nghiên cứu cho thấy chế độ ăn mất cân bằng bao gồm nhiều đường tinh luyện và thịt đỏ, ít trái cây và rau quả có thể gây xáo trộn hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh, dẫn đến viêm mãn tính đường ruột và liên quan đến khả năng miễn dịch bị ức chế.
Chính vì vậy, một chế độ ăn đa dạng thực phẩm, đầy đủ và cân bằng các yếu tố đa lượng và vi lượng là chìa khóa quan trọng giúp xây dựng hệ miễn dịch khỏe mạnh.
Làm thế nào để có một chế độ dinh dưỡng lành mạnh, tốt cho các bệnh mạn tính? Liên hệ ngay với Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM để đăng ký Khám, tư vấn Dinh dưỡng cùng các chuyên gia đầu ngành tại Việt Nam nhé! Đặt lịch khám nhanh và đơn giản tại Hotline: 0935183939 hoặc Fanpage Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM.
ThS. BS. Đoàn Ngọc Hà
Phòng khám chuyên khoa Dinh dưỡng VIAM
